UYKUSUZLUK (İnsomnia)

Uykuya dalma, uykuyu sürdürme ve sonlandırmaya ilişkin sorunlar, dinlendirici olmayan uyku, insomnia (uykusuzluk) karşılığı kabul edilmektedir. Gündüzleri yorgunluk hissi, duygu alanında değişmeler (huzursuzluk, hırçınlık gibi), verimlilikte azalma, hatta düşünsel işlevlerde bozulma tabloya eşlik edebilmektedir.

Çoğu kişi yaşamlarının bir aşamasında uykusuzluktan muzdarip olur. Toplumun yaklaşık üçte birinde 1 yıl içinde en az bir kez uykusuzluk dönemi ortaya çıkar. Toplumda % 10-15 oranında kronik uykusuzluk görülür. Uykusuzluk tıbbi, ekonomik, sosyal ve psikolojik önemli sonuçları olan bir uyku bozukluğudur.

Uykusuzluk kişinin sadece uyuduğu süreyle ilgili değildir. Önemli olan uykunun kalitesidir. Kaliteli uykuda sabahları kişi kendisini dinlenmemiş hissederek kalkar.

Uykusuzluk; uykuya dalma güçlüğü, uykuyu sürdürme güçlüğü (gece sık sık uyanmalar) ya da sabah erkenden uyanıp tekrar uyuyamama şeklinde olabilir. Gençlerde daha çok uykuya dalma güçlüğü gözükürken yaşlılarda diğer ikisi sık ortaya çıkar. Depresyon, yaşam değişiklikleri, yaşam olayları, stres etkenleri gibi birçok neden uykusuzluğu alevlendirebilir.

Uykusuzluk genel olarak birincil ve ikincil olarak ikiye ayrılabilir.
Birincil uykusuzluk; genellikle çevresel etkenlere ya da kişinin zihinsel süreçlerine bağlı olarak ortaya çıkar. Çevresel etkenler arasında ışık, ses, alkol, psikiyatrik bozukluklar ve gürültü sayılabilir.

Kişide uyuyamayacağına ilişkin olumsuz şartlanmalar ve bilişsel çarpıtmalar vardır. Kişi gece yatağa yatmadan “yine uyuyamayacağını” düşünmeye başlar; bu belirgin bir huzursuzluğa yol açar; bu huzursuzluk nedeniyle kişinin uykusu tekrar kaçar ve sonuçta kişinin bir türlü kıramadığı bir kısır döngü ortaya çıkar. Bu aşamada bir profesyonel yardım kaçınılmazdır.

İkincil uykusuzlukta ise sağlık sorunları, ağrı, ilaçlar neden olabilir.

Uykusuzluk kadınlarda daha yaygındır. Menopoz, adet dönemi ve hamilelik bu yaygınlığa neden olan etkenlerdir.

Uykusuzluk tanısı kolay olan bir uyku bozukluğudur. Genellikle uyku laboratuarında uyku çalışması yapılmaya ihtiyaç duyulmaz ancak bazı durumlarda polisomnografi (horlama, uyku apne, uykuda periyodik bacak hareketleri gibi uyku bozuklularının tanısında kullanılan ve gece uykusu boyunca hastanın beyin dalgalarının, göz hareketlerinin, solunum faaliyetlerinin, kanındaki oksijen yüzdesinin ve kas aktivitesinin ölçülmesi ile yapılan incelemenin adıdır) gerekebilir. Özellikle kişide horlama, gece uykusuzluğa karşın gündüz uykululuk hali, uykuda bacak hareketleri ya da uykuda bölünmelere neden olan başka durumlar varsa uyku laboratuarı tetkiki gereklidir.

Uykusuzluğun tedavisinde çok sayıda yaklaşım vardır. İlaçlar genellikle kısa süreli durumlarda verilebilir ancak kısa süre kullanılmalıdırlar. Belirgin huzursuzluk ya da depresyon varsa antidepresan ya da bunaltı giderici ilaçlar yardımcı olabilir. Uzun süreli uykusuzluk durumlarında ilaçlar, özellikle yeşil reçeteyle verilenler, faydalı değil; tam tersine zararlıdır. Bu durumlarda ilaçlara bağlı yan etkiler ve ilaca bağımlılık gelişebilir.

Özellikle uzun süreli uykusuzluk tedavisi için davranışsal ve bilişsel yaklaşımlar oldukça faydalıdır. Yapılandırılmış uyku hijyeni, uyku kısıtlaması, relaksasyon uygulamaları başarılı yöntemlerdir. Bu yöntemlerin uygulaması konusunda bir uzmandan yardım almak gereklidir.

Nedenleri
Kafein, alkol ya da uyuşturucu: Kahve, çay veya kola içtiniz ya da çikolata yediniz; muhtemelen de çok fazla. Eğer hassassanız, azıcık kafein bile uykunuzu kaçırır. Belki de yatmadan önce sigara içiyorsunuz, burun tıkanıklığını azaltıcı reçetesiz ilaçlar, soğuk algınlığı ilaçları, diyet hapları veya bronşit ilacı kullanıyorsunuz. Uyku ilaçları ve alkol bazen uykunuzu getirir, ama uykusuzluğu yeniden gündeme getirir (çünkü vücudunuz uyuyabilmek için uyku ilaçlarına ve alkole alışır). Uyku hapları ve alkolle gelen uyku hafifletir ve huzursuzdur.

Tıbbi sorun: Kronik ağrınız var, özellikle de ileri yaştaysanız ve eklem hastalığına yakalanmışsanız. Anjin (göğüs ağrısı) veya bir kalp hastalığı nedeniyle nefes alma zorluğunuz var. Horlamalı veya huzursuz uyuyorsunuz, gün içinde uykunuz geliyor, uyku apnesi söz konusu. Prostat sorunları, şeker hastalığı ve idrar yolları enfeksiyonu da sık sık idrara çıkmaktan uykunuzu kaçırabilir. Alerjiniz veya kronik tıkayıcı akciğer hastalığı gibi bir solunum rahatsızlığınız varsa, yatarken nefes alamamak sizi uyutmayabilir.

Belirtileri

• Uykuda nefesimin durduğunu söylüyorlar.
• Yüksek tansiyon hastalığım var.


• Geceleri çok fazla terliyorum.


• Geceleri kalbimde çarpıntı ve kalp atımlarında düzensizlik hissediyorum.


• Sabahları baş ağrım oluyor.


• Geceleri nefes alamayarak aniden uyanıyorum.


• Kilo veremiyorum.


• Gün içi uykululuğum oluyor ve dikkatimi toplamakta güçlük çekiyorum.


• Çoğunlukla uyandığımda boğaz kuruluğum oluyor.


• Uykuya dalmakta güçlük çekiyorum.


• Geceleri düşüncelerim çoğunlukla uykuya dalmama engel oluyor.


• Haftanın birkaç günü uyku ile ilgili sorun yaşıyorum.


• Uyanıyorum ve tekrar uyumakta sorun yaşıyorum.


• Sabahları istediğim zamandan daha erken uyanıyorum.


• Uykuya dalmam çok uzun zaman alıyor.


• Çoğunlukla kendimi üzgün ve kederli hissediyorum.


• Okulda ve ya işte konsantre olmakta güçlük çekiyorum.


• Araç kullanırken uyukladığım oluyor.


• Toplantı ve ya sinema gibi sosyal ortamlarda uyukluyorum.


• Çalışırken uykululuk nedeniyle zorluk çekiyorum.


• Uyur uyumaz ve şekerlemelerde hemen rüya görüyorum.


• Sabahları ağzımda acı tat ile uyanıyorum.


• Geceleri öksürük ve ya nefes darlığı ile uyanıyorum.


• Çoğunlukla boğaz ağrım oluyor.


• Geceleri boğulur tarzda nefes açlığı ile uyanıyorum.


• İstirahat halindeyken bacaklarımda kasılma hissediyorum.


• Geceleri hareketli uyumam oluyor.


• Uykuda tekme attığımı söylüyorlar.


• Uykuya dalarken bacaklarımda ağrı ve karıncalanma hissediyorum.


• Geceleri bacak ağrım ve ya kramplarım oluyor.


• Geceleri bazen ayakları hareketsiz tutmakta güçlük çekiyorum, bacaklarımı hareket ettirdiğim zaman rahatlıyorum.


• Birden fazla yastıkla yatmak zorunda kalıyorum.


• Uykuda daha sonra hatırlamadığım konuşmalarım oluyormuş.


• Uyurken yataktan kalkıp dolaştığım oluyormuş.


• Dişlerimi gıcırdattığım oluyormuş.


• Uyurken yataktan düştüğüm oluyor.


• Uyurken eşime ya da oda arkadaşıma saldırdığım oluyor.


• Geceleri çok geç yatıyor; gündüzleri de çok geç kalkabiliyorum.


• Akşam üstü uykum geliyor ve gece yarısı uyanıp bir daha uyuyamıyorum.


• Uykusuz kaldığımda vücut ağrılarım oluyor.


• Uykuya tam dalarken ya da uykudan uyanırken halüsinasyonlar oluyor.


• Uyandığımda yataktan kalkmadan bilincim açık olduğu halde kısa süreli konuşamama ya da kımıldayamama durumu oluyor.


• Sık karabasanlar oluyor.


• Duygusal bir olayla karşılaştığımda kaslarımda ani olarak güçsüzlük oluveriyor.


• Uyandığımda bazen şaşkınlık yaşıyorum.


• Gündüzleri uyanık kalmakta zorlanıyorum.


• Uzun süreli uçak yolculuklarından çok fazla etkileniyorum ve kendime gelmem çok zaman alıyor.


• Gece sık sık kabus görüyorum.


• Rüyalarımdan dolayı gündüzleri huzursuz oluyorum.


• Gece beklenmedik şekilde korku ya da panikle uyandığım oluyor.


• Uykudan bağ ağrısıyla uyandığım oluyor.


• Uykusuzluk nedeniyle gündüzleri çok gergin oluyorum.
  
  Facebook'ta Paylaş